Ο όρος αποτοξίνωση είναι ένας όρος από μόνος του ελκυστικός. Σημαίνει κάθαρση, απομάκρυνση από κάτι κακό, βλαβερό για τον άνθρωπο και τον οργανισμό. Αποτοξίνωση κάνει κάποιος για να σταματήσει το αλκοόλ, τα ναρκωτικά, τον εθισμό από κακές συνήθειες. Γενικά, ο όρος μέχρι κάποιο βαθμό έχει συνδεθεί με την έννοια της κάθαρσης, του εξαγνισμού. Ειδικότερα στο χώρο της διατροφής ο όρος αποτοξίνωση είναι σχεδόν μυθικός. Εκφράζει και χαρακτηρίζει ένα τρόπο διατροφής που αν εφαρμοστεί σχολαστικά θα οδηγήσει σε καθαρισμό του οργανισμού, σε ενίσχυση του μεταβολισμού, σε καλυτέρευση της φυσικής κατάστασης και σε απώλεια κιλών. Πόσο αλήθεια είναι ,όμως, όλα αυτά;

Βασικά, αποτοξινώσεις υπάρχουν πολλές. Κάθε χρόνο εμφανίζονται μερικές δεκάδες. Οι πιο πολλές από αυτές έχουν το δικό τους όνομα ή είναι υιοθετημένες από διάφορες λαμπερές προσωπικότητες (αστέρες του κινηματογράφου ή της τηλεόρασης ή του θεάματος που της έχουν εφαρμόσει με θαυμαστά σε αυτούς αποτελέσματα). Και όλες υπόσχονται θαυματουργά αποτελέσματα. Πόσο βάση, όμως, έχουν αυτές οι θαυματουργές δίαιτες;

Αρχικά, θα πρέπει να κατανοήσουμε μερικές βασικές αρχές. Ένας ανθρώπινος οργανισμός για να μπορέσει να λειτουργήσει φυσιολογικά και κανονικά χωρίς προβλήματα, θα πρέπει καθημερινά από το περιβάλλον να λαμβάνει μια σειρά από θρεπτικά συστατικά. Κάποια από αυτά μπορεί να τα συνθέσει και ο ίδιος, άλλα όμως δεν μπορεί, και για αυτό πρέπει σε καθημερινή σχεδόν βάση να παίρνει σημαντικές ποσότητες από αυτά για να μην προκληθούν ελλείψεις. Η διατροφή με ποικιλία τροφών, εξασφαλίζει σε μεγάλο βαθμό, ότι ο οργανισμός θα πάρει αυτά τα θρεπτικά συστατικά σε επαρκείς ποσότητες. Οι τροφές περιέχουν μέσα στην σύνθεσή τους αυτά τα συστατικά. Είτε λέγονται βιταμίνες είτε μέταλλα είτε ιχνοστοιχεία, είτε πρωτεΐνες, αμινοξέα, λίπη, ή υδατάνθρακες, όλα θα περάσουν από την ίδια διαδικασία. Την επεξεργασία από τον οργανισμό (πέψη) στο στομάχι και την απορρόφηση από αυτόν στην εντερική οδό. Κάποια θα χρησιμοποιηθούν για κάλυψη ενεργειακών αναγκών. Κάποια άλλα θα χρησιμοποιηθούν σαν δομικά συστατικά από το σώμα μας. Κάποια άλλα θα αποτελέσουν καταλύτες ή απαραίτητους παράγοντες για την πραγματοποίηση ή την ολοκλήρωση βιοχημικών λειτουργιών του οργανισμού μας. Το σίγουρο είναι ότι μέσα στο σώμα μας, κατά την διάρκεια χιλιάδων αν όχι εκατομμυρίων χημικών αντιδράσεων, τα θρεπτικά συστατικά θα πάρουν μέρος σε αυτές και θα εξασφαλίσουν (όταν ληφθούν στην ποσότητα που πρέπει, ούτε λιγότερο ούτε περισσότερο) την καλή λειτουργία του οργανισμού.

Οι αντιδράσεις που γίνονται στο σώμα μας αποδίδουν, όμως, και μια σειρά ουσιών-ενώσεων που δεν χρειάζονται από το σώμα μας. Και η παρουσία τους ή η υψηλή συγκέντρωσή τους, πολλές φορές συσχετίζεται με παθολογικές καταστάσεις. Αυτά τα παράγωγα-απόβλητα- συγκεντρώνονται κυρίως στους νεφρούς και αποβάλλονται. Οτιδήποτε περιττό δεν μπορεί να παραμείνει στον οργανισμό μας. Άλλες απεκκριτικοί οδοί είναι η αναπνοή, ο ιδρώτας και τα κόπρανα.

Βλέπουμε δηλαδή, ότι το σώμα μας το ίδιο μέσα από τις λειτουργίες του προβλέπει την απομάκρυνση των παράγωγων των βιοχημικών αντιδράσεων που πραγματοποιούνται σε αυτόν. Τι είναι ακριβώς αυτό που παραπάνω υπόσχονται να κάνουν οι αποτοξινώσεις;

Η «λογική» τους βασίζεται στην θεωρία, ότι το σώμα μας βρίσκεται εκτεθειμένο σε μια σειρά τοξινών οι οποίες μπαίνουν μέσα στο σώμα μας και δεν απομακρύνονται από αυτό. Είτε λόγω stress, είτε γιατί οι λειτουργίες του σώματός μας είναι διαταραγμένες και απορυθμισμένες. Έτσι οι τοξίνες δεν απεκκρίνονται και κυκλοφορούν στο σώμα μας ή βρίσκονται συσσωρευμένες στην πεπτική οδό ή στο δέρμα μας ή στα μαλλιά μας ή σε άλλα όργανα του σώματός μας. Η θεωρία συνεχίζεται προβάλλοντας μια σειρά από πιθανές παρενέργειες που περιλαμβάνουν κούραση, κακή φυσική κατάσταση, πονοκεφάλους, ναυτία κ.λ.π.

Η διατροφική θεώρηση του ζητήματος (σύμφωνα με τους οπαδούς αυτών των αποτοξινώσεων) είναι η μερική ή ολική στέρηση τροφής, ο μερικός ή πλήρης αποκλεισμός τροφών ή ομάδων τροφών. Παράλληλα, δε θα πρέπει ο άνθρωπος να καταναλώνει συγκεκριμένες τροφές ή συνδυασμούς τροφών, με συγκεκριμένο τρόπο, έτσι, ώστε να επιτευχθεί η αποτοξίνωση-κάθαρση και η επαναρρύθμιση της λειτουργίας του οργανισμού. Η χρονική διάρκεια των προγραμμάτων αποτοξίνωσης ποικίλει. Από λίγες μέρες έως και εβδομάδες.

Μια ψύχραιμη ματιά σε αυτές τις αποτοξινώσεις θα μπορούσε να διακρίνει μια κοινή παράμετρο. Όλες βασίζονται στον αυστηρό, έως τα όρια της ασιτίας, περιορισμό της λήψης τροφής. Κατά το οποίο μπορεί να μην έχει τόσο σοβαρές συνέπειες αν αυτό διαρκεί 1-2 μέρες. Όταν, όμως, διαρκεί μεγαλύτερο χρονικό διάστημα , τότε τα σωματικά αποθέματα σε κρίσιμα θρεπτικά συστατικά, εξαντλούνται και είναι πολύ πιθανό να εμφανιστούν σημαντικά προβλήματα υγείας.

Ας υποθέσουμε ότι τα προβλήματα της συσσώρευσης των τοξινών οφείλεται σε εξωτερικούς παράγοντες. Δηλαδή οι τροφές που καταναλώνει κάποιος είναι μολυσμένες με τοξίνες, χρώματα, πρόσθετα συντηρητικά ή για μεγάλο χρονικό διάστημα τρώει έτοιμο, προπαρασκευασμένο ή πρόχειρο φαγητό με πολλά λιπαρά και αλάτι.

Σίγουρα η διατροφή αυτή είναι επιβαρυντική για την υγεία του οργανισμού. Και σίγουρα μακροπρόθεσμα θα οδηγήσει σε σημαντικά προβλήματα υγείας. Μια «αποτοξίνωση» που θα βασίζεται σε πολλά φρούτα και λαχανικά με πολύ νερό ή υγρά θα βοηθήσει τον οργανισμό όχι να καθαρίσει από τοξίνες (κάτι τέτοιο επιστημονικά δεν έχει ΠΟΤΕ αποδειχτεί) αλλά θα εισάγει σε αφθονία, όλα αυτά που με τον προηγούμενο τρόπο διατροφής είχε αποκλείσει. Δηλαδή άφθονη φυτική ίνα, θρεπτικά συστατικά και μεγάλη ποσότητα νερού. Υπάρχουν αναρίθμητες επιστημονικές μελέτες που έχουν καταδείξει ότι η άπεπτη φυτική ίνα βοηθά στην βελτίωση της υγείας του πεπτικού συστήματος. Και ότι τα πολλά φρούτα και λαχανικά βοηθούν στην διατήρηση της καλής υγείας του οργανισμού. Όλα αυτά όμως όταν αποτελούν μέρος μιας ισορροπημένης διατροφής. Που θα είναι τρόπος καθημερινής ζωής και όχι ένα μικρό χρονικό διάστημα. Η λογική που εισάγουν πολλές «αποτοξινώσεις» για βραχυχρόνιο ή ακόμα και μακροχρόνιο αποκλεισμό ομάδων τροφών (γαλακτοκομικά, κόκκινο κρέας κ.λπ.) δεν βοηθά στην σωστή λειτουργία του οργανισμού. Το αντίθετο. Του στερεί κρίσιμα θρεπτικά συστατικά και τον οδηγεί σε σημαντικές διατροφικές ελλείψεις.

Οι υποστηρικτές των «αποτοξινώσεων» αποδεικνύουν την θετική τους επίδραση στον οργανισμό, προβάλλοντας την σωματική ευεξία που νιώθει κανείς μετά από μια ολιγοήμερη εφαρμογή τους. Κανείς δεν πρόκειται να διαφωνήσει σε αυτό. Το αποτέλεσμα οφείλεται όχι γιατί το σώμα καθάρισε από τις τοξίνες ή τα τοξικά παράγωγα των τροφών. Απλά η διατροφή του ανθρώπου γίνεται πιο ισορροπημένη, μεγαλώνει η γκάμα των διατροφικών επιλογών, οι απαιτήσεις σε θρεπτικά συστατικά καλύπτονται πιο εύκολα και η τροφή γίνεται πιο φυσική, λιγότερο «πλαστική» και επεξεργασμένη. Τα ίδια αποτελέσματα, καλύτερη διάθεση, σωματική ευεξία και υγεία, θα έχει και ο οποιοσδήποτε μειώσει την ποσότητα των λιπών, και ειδικότερα κορεσμένων, που περιέχει η καθημερινή του τροφή. Αν δε αυξήσει την φυτική ίνα και ελαχιστοποιήσει τους απλούς υδατάνθρακες (ζάχαρη) που καταναλώνει καθημερινά τότε τα αποτελέσματα θα είναι θεαματικά. Αν σε όλα αυτά προστεθεί και μια καθημερινή αύξηση της φυσικής δραστηριότητας τότε η μεταβολή θα είναι σαν την μέρα με την νύχτα.

Η τυπική σειρά ενός προγράμματος «αποτοξίνωσης» απαιτεί για μια με δύο ημέρες τον αποκλεισμό οποιασδήποτε τροφής και την πρόληψη μόνο υγρών. Για τις επόμενες τέσσερις με έξι μέρες η διατροφή θα βασίζετε μόνο σε φρούτα και λαχανικά ή και ρύζι. Προοδευτικά προστίθενται και οι υπόλοιπες τροφές εκτός από το κόκκινο κρέας, αυγά ίσως και γαλακτοκομικά, ζάχαρη και σίγουρα τα προπαρασκευασμένα τρόφιμα. Συχνά, προτείνεται η χρήση καθαρτικών ή άλλων βοηθητικών συμπληρωμάτων που επιταχύνουν την «κάθαρση» του οργανισμού. Τα πιο πολλά από αυτά έχουν απλά μια διουρητική δράση.

Οι υποστηρικτές των «αποτοξινώσεων» ισχυρίζονται ότι ανάμεσα στα θετικά αποτελέσματα συμπεριλαμβάνεται και η γρήγορη μείωση του σωματικού βάρους. Και πραγματικά το σωματικό βάρος μειώνεται γρήγορα. Αυτό, όμως, που δεν λένε είναι ότι αυτό το βάρος που μειώνεται είναι γιατί το σώμα αποβάλλει πολλά υγρά, σχεδόν αφυδατώνεται και μερικές φορές αν όχι όλες λόγω της έλλειψης πρόσληψης πρωτεΐνης μέσα από την διατροφή, υπάρχει σημαντική και μετρήσιμη μείωση του χρήσιμου μυϊκού ιστού. Σχεδόν ποτέ δεν μειώνεται το λίπος.

Συμπερασματικά, θα μπορούσε κάποιος να πει ότι οι «αποτοξινώσεις» είναι μια εκλεπτυσμένη και εξευγενισμένη πρόταση ασιτίας που αν κάποιο νεαρό άτομο παρασυρθεί από τα ευκαιριακά και παροδικά αποτελέσματα τους είναι πολύ πιθανόν να καταλήξει σε ανορεκτική συμπεριφορά.

Τα σώμα μας από μόνο του διαθέτει τους μηχανισμούς να αυτοκαθαρίζεται. Το συκώτι μας και τα νεφρά μας θα κάνουν όλη την δουλειά που πρέπει να κάνουν αρκεί, όμως και εμείς με τις σωστές καθημερινές διατροφικές επιλογές να εξασφαλίζουμε την σωστή λειτουργία του σώματος. Για αυτό, λοιπόν, η κατανάλωση των φρούτων και λαχανικών πρέπει να είναι καθημερινή μας πρακτική και όχι να τα θυμόμαστε όταν νιώθουμε εξαντλημένοι ή κουρασμένοι. Το ψάρι, τα πουλερικά και τα όσπρια θα πρέπει να βρίσκονται πιο συχνά στο φαγητό μας. Τα λίπη, η ζάχαρη αλλά και τα έτοιμα φαγητά θα πρέπει να μειωθούν δραστικά και η χρήση τους να περιορίζεται στο ελάχιστο δυνατόν. Και φυσικά, να υπάρχει καθημερινά άφθονη κατανάλωση νερού.

                                         
Κάθε μέρα που πάω να πάρω το αυτοκίνητο μου από το πάρκινγκ, βρίσκω κολλημένα πάνω στο παμπρίζ 1-2 διαφημιστικά έντυπα. Τον τελευταίο καιρό βρίσκω έντυπα που αφορούν την αγορά χρυσού ή φροντιστήρια που προσπαθούν να διαφημίσουν τις επιτυχίες τους στις πανελλαδικές. Τώρα πρόσφατα όμως βρήκα ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον φυλλάδιο για την αγορά καφέ.

Όχι ενός οποιουδήποτε καφέ! Μιλάμε για τον καφέ που τον φτιάχνεις μόνος σου και δεν στον φέρνουν και σε κάνει superman! Το τι πλεονεκτήματα έχει αυτός ο καφές και το πόσο σε αναβαθμίζει δεν περιγράφεται. Φυσικά το προϊόν ανήκει και αυτό στην κατηγορία των υπερτροφών που χρησιμοποιώντας σαν πρώτη ύλη κάποιο μαγικό φυτό ή συστατικό, από ρόφημα ή τρόφιμο καθημερινής χρήσης γίνεται μαγικό ελιξίριο που θωρακίζει την υγεία μας και καταπολεμά μια ή και πιο πολλές παθήσεις.

Μπορεί πραγματικά το Α ή Β φυτό να περιέχει σε αυξημένη συγκέντρωση κάποιο συστατικό το οποίο σε ένα εργαστήριο να βρέθηκε ότι θα μπορούσε με μια συστηματική του χρήση να παρουσιάσει κάποια οφέλη στην υγεία του ανθρώπου. Η πραγματικότητα, όμως αυτή είναι τελείως διαφορετική από αυτή που παρουσιάζουν οι διαφημιστές – πωλητές, πολλές φορές άσχετοι και με το αντικείμενο της διατροφής. Η προσπάθειά τους να πείσουν τον ανυποψίαστο, υποψήφιο καταναλωτή να τα προτιμήσει, βασίζεται σε μια σειρά εντυπωσιακών αποτελεσμάτων που πάντα παρουσιάζονται με την μορφή προσωπικών μαρτυριών. Δεν διστάζουν μάλιστα οι ίδιοι οι πωλητές να εκθειάζουν το προϊόν και να προσφέρουν σαν τελικό ογκόλιθο αξιοπιστίας και την προσωπική τους εμπειρία.

Όλα αυτά βέβαια είναι παλιές τεχνικές μάρκετινγκ που σαν στόχο έχουν να «δέσουν το σιρόπι» και να δημιουργήσουν μία θετική εικόνα για ένα προϊόν και γιατί όχι να καταλήξουν σε μια αγορά. Καλό είναι οι καταναλωτές να μην αρκούνται σε μία απλή αναφορά σε κάποιο αριθμό που παραπέμπει σε μια γνωστοποίηση σε κάποιο ελεγκτικό μηχανισμό ή σε μια απλή άδεια κυκλοφορίας που απλά πιστοποιεί ότι το προϊόν είναι ασφαλές.